De Olea Europaea
Alles over de Olijfboom
Heeft u een Mediterrane tuin ingericht, of wilt u er één inrichten, dan kunt u er bijna niet omheen: de Olijfboom, ook bekend als de Olea Europaea. Deze boom is te vinden in bijna elke Mediterrane tuin, en dat om goede redenen. De Olea kan onze Nederlandse winters verdragen, heeft een unieke vorm met vertakkingen en kronkelige stammen, en draagt ook vrucht: de Olijf. Wij leggen alles uit over deze erg populaire boom.
De geschiedenis van de Olea Europaea
De Olijfboom was eens een wilde olijf, de Oleaster. 6000 jaar geleden groeide deze boom al op plekken in wat nu bekend is als Syrië. Hij kreeg veel kleinere olijfjes, en veel minder. Maar door 'veredeling', het cultiveren van sappigere, grotere, vruchtenbomen met meer en meer vruchten, is hij geworden waar hij nu bekend om staat: de Olea Europaea.
Een boom van mythologische proporties
De olijfboom is veel gebruikt in mythes van Griekenland en Rome. Hij had een belangrijke betekenis in de verhalen. Ook in de Qu'ran wordt hij veelvuldig genoemd.
Bekend als één van de oudste gecultiveerde bomen ter wereld
De olijfboom werd bijv. gecultiveerd op Kreta 3000 jaar voor Christus. Men denkt dat deze mogelijk de bron van de rijkdom was van het Minoan-Koninkrijk. De Phoenicianen verspreidden de olijfboom naar de Mediterrane kusten van Afrika en Zuid-Europa. Olijven zijn gevonden in Egyptische tombes, 2000 jaar voor Christus. De culturen verspreidden naar de vroege Grieken en daarna de Romeinen. De Romeinen brachten de olijfboom overal waar zij hun heerschappij uitbreidden.
Het gebruik van de olijfolie
1400 jaar geleden kwam de olijfboom voor in de Qu'ran, waarin Mohammed zijn volgers vertelde de olijfolie te gebruiken op hun lichaam. Het gebruik van de olie wordt gevonden in veel religies en culturen. Ook wordt het veel toegepast in rites en rituelen, van bijv. de Katholieken. Net zoals met de druif brachten de Katholieke missionarissen de olijfboom naar Californië, voor voedsel en voor ceremonies. Ook werd olijfolie gebruikt om de vroegere Koningen van de Grieken en de Joden in te zalven. De grieken gebruikten het ook om winnende athleten in te zalven. Zelfs werd het gebruikt voor het zalven van doden in veel culturen.
De olijfboom in de bijbel
In de bijbel wordt de olijfboom als iets heiligs gezien, en komt er vaak in voor. Soms staat het symbolisch voor een gezalfd volk, soms staat het symbolisch voor een mens en zijn vrucht. De olijfolie staat ook op verschillende plekken voor verschillende dingen, zoals de Heilige Geest. De olijfboom wordt in ieder geval behandeld als een edele boom van grote betekenis.
Olijfboom verzorging voor een mooi resultaat
De olijfboom is een gevoelige boom. Dit houdt in dat hij sterk reageert op zijn leefomstandigheden en hoe hij behandeld wordt. Daarom raden wij aan wanneer u een olijfboom hebt of wilt kopen, hem goed te behandelen d.m.v. het geven van de juiste standplaats, de juiste voedingsgrond, navoeding en op de juiste manier water te geven. In dit hoofdstuk leggen wij hier alles over uit.
Standplaats
De Olea Europea is een Olijfboom die van veel zonlicht houdt. Hij houdt er het meest van om in de volle zon buiten in de open ruimte te staan, al het licht tot zich nemend. Staat hij binnen? Dan wenst hij zeker een plekje bij een raam waar de zon goed doorheen schijnt. De Olea eist minimaal 3 uur direct zonlicht per dag.
Buiten de winter kan de Olea goed tegen wind, en hoeft hij niet beschut te staan. Maar met vrieskou dient hij beschermd te worden tegen de wind, door beschutting of door het gebruik van vliesdoek rondom de bladerkruin.
Het heeft weinig zin om de olijf ’s winters binnen te plaatsen, omdat de boom koude periodes nodig heeft. Tijdens deze periodes neemt hij rust en legt hij reserves aan om later gebruik van te maken. Ook weet de boom door deze periodes wanneer het tijd is om te gaan bloeien, dus zal hij ook pas vrucht gaan dragen na het hebben gehad van een koude periode.
Voedingseisen
De Olea wordt graag goed gevoed. Dit doet u goed door een goede bodemstructuur te bieden aan de wortels met toegevoegde voeding. Hiervoor raden wij altijd Mediterrane Voedingsgrond aan, deze heeft de juiste structuur en voedingstoevoegingen.
Ook raden wij aan om de boom wekelijks of tweewekelijks bij te voeden met speciale Olijfbomenvoeding: Olive Focus. Deze bevat allerlei natuurlijke voedingsstoffen van hoge kwaliteit waar de olijfboom erg van houdt. Hij groeit hierdoor beter, wordt sterker en behoudt beter zijn kleur in de bladeren.
Water geven
Tijdens de zomer is het heel belangrijk dat de Olijfboom, wanneer hij buiten staat, goed vochtig gehouden wordt. Vooral tijdens de warme dagen moet er elke dag water gegeven worden, dat de kluit kletsnat is. Met de wat minder warme dagen mag dit wel eens een aantal dagen overgeslagen worden. Dit is zo belangrijk omdat de Olea Europea anders vocht uit zijn bladeren 'wegdrinkt’, waardoor hij dor wordt en uiteindelijk dood gaat. Dit dient natuurlijk voorkomen te worden.
Wanneer de winter voor de deur staat draaien de regels om! Als de Olijfboom buiten staat dient hij droog te blijven, zodat het vocht niet bevriest en schade aanricht aan de palm. De Olea Europea ondervindt tijdens deze periode geen last aan een droge kluit, hij verkeert in een soort van winterslaap!
Wanneer de olijf binnen staat met de winter moet hij licht vochtig gehouden worden, dus niet kletsnat (zoals in de zomer), maar gewoon dat de kluit een klein beetje vochtig aanvoelt.
Buiten de bovenste richtlijnen om kunt u het beste de volgende regels hanteren:
Geef eerst de Olijfboom een klein beetje water. Is de grond binnen 2 dagen droog dan betekent dit dat hij wat meer water nodig heeft. Pas de hoeveelheid water aan totdat hij tussen 2 en 5 dagen na de bewatering nog licht vochtjes aanvoelt, en na 5 dagen bijna droog. Voelt hij na 5 dagen erg nat aan, wacht dan totdat het bijna droog is en giet opnieuw, maar verminder de hoeveelheid.
Sproeien
Wij raden u aan om de Olijfboom wekelijks te besproeien met water. Dit raden wij echter wel af tijdens de warme zomerdagen, dus dat u het óf ’s avonds na zonsondergang doet, of tijdens dagen dat de zon weinig schijnt, omdat de waterdruppels het binnenkomende zonlicht bundelen tot kleine puntjes die erg heet worden. Die doen de bladeren droog worden, of zelfs doorbranden.
Buiten van het nadelige effect van helder zonlicht op natte bladeren, heeft besproeien gunstige effecten voor uw Olea. Namelijk verwijdert het stof van de bladeren, waardoor ze beter zonlicht op kunnen nemen en mooier lijken, en het voorkomt bepaalde soorten ongedierte.
Snoeien
De bladeren van de Olijfboom zullen op den duur Loslaten. U kunt simpelweg de Olijf een beetje schudden zodat de loslatende bladeren eraf vallen. Het is niet erg om een heel blad met de stengel van de olijfboom af te snoeien. U kunt de olijfboom ook in een bolletje snoeien wij raden wel aan om dit in het voorjaar of zomer te doen. Ook kunt u een verdwaalde of gebroken tak zonder probleem afknippen.
In de winter
's Winters raden wij aan om een olijfboom te beschermen. Staat de olijfboom in een pot boven de grond, dan dient de pot geïsoleerd te worden tegen de koude wind, die anders de kluit aantast, waardoor de boom kan sterven. U beschermt de pot door er bubbeltjesplastic omheen te wikkelen. Dit is niet duur.
Ook dient u de bladerkruin te beschermen tegen de koude wind, door het in te pakken met vliesdoek. Goed beschermd kan de olijfboom weinig overkomen tijdens de Nederlandse winters.
Verschillende ziektes die olijfbomen aantasten
De olijfboom, wanneer goed verzorgd, is een sterke plant die behoorlijk resistent is tegen ziektes. Echter kan er wel eens een plaag voorkomen van bijv. spint of bladvreters, of andere nare infecties, en om de boom sterk te houden dienen deze bestreden te worden. Wij leggen in dit hoofdstuk uit wat de meest voorkomende plagen zijn en hoe ze te behandelen.
De ergste olijfziekte die Europa belaagt
We beginnen eerst maar meteen met de ergste ziekte. Sinds een paar jaar is er een ziekte Europa binnengeslopen, dat in Italië een enorme ravage heeft aangericht bij de olijfbomen.
Het gaat om de Xylella bacterie. Deze bacterie verspreidt zich door de sapkanalen van de olijfboom, waardoor deze verstopt raken en vervolgens de takken afsterven. Uiteindelijk sterft de hele boom af. Dit komt vrijwel niet voor in Nederland, maar er moet op gelet worden. Mocht dit voorkomen dan dient de boom per direct vernietigd te worden om te voorkomen dat deze bacterie verder verspreidt.
Spint
Spint of spintmijten zijn hele kleine parasieten met een peervormig lichaam, bruin of rood van kleur. Het valt op wanneer dit beestje actief is in uw olijf, de bladeren krijgen bruine puntjes op het blad. Na meer tijd zullen de bladeren geel en bruin worden en er vervolgens afvallen. Soms kan er een soort van wit weefsel onder de bladeren gevonden worden, dat iets wegheeft van hele fijne spinnenrag. Dit ontstaat wanneer de spint er een langere tijd zit, hij produceert dit zelf.
Spint is meestal te vinden aan de onderkant van de bladeren. Ze zijn erg lastig te zien omdat ze zo klein zijn en weinig bewegen.
Spint plant zichzelf snel voort en verspreidt zich daarmee snel.
Warm en droog weer is meestal de oorzaak achter de aanwezigheid van Spint, omdat ze dan actief worden. Ook is oude potgrond een mogelijke oorzaak voor Spint, doordat deze minder voedingsstoffen bevat waar Spint van houdt en zich in voortplant.
Wanneer uw olijfboom last heeft van Spint, raden wij 2 dingen aan.
Verpotten
Is de voedingsbodem oud en heeft weinig voedingsstoffen? Verpot dan de olijf, geef de kluit een nieuwe voedingsbodem waardoor hij verzadigd kan worden met voedingsstoffen. Spint houdt hier niet zo van en zal een andere plek opzoeken.
Bestrijden
Op de bladeren waar u spint aantreft zijn er 2 mogelijkheden. Is de Spint extreem aanwezig, snoei dan de tak af. Is de spint een beetje aanwezig, besproei dan de tak met ongediertebestrijdingsmiddel. Hieronder vindt u een recept om zelf goedkoop een effectief bestrijdingsmiddel te maken. Ook dient u witte plekken eraf te krabben, waar de Spint zit.
Wolluis
Wolluis is een beestje met een witte poederlaag over z'n lichaam. Hierdoor lijken ze wit, en gezamenlijk zien ze eruit als witte bollen op een plant. Heeft een tak veel wolluis, snoei dan de tak af. Bij mindere hoeveelheden wolluis, krab de wolluis van de takken af en besproei dan de takken en de bladeren met een ongediertemiddel of met ons Spiritusmengsel, dat hieronder uitgelegd zal worden.
Bladvraat - Kevers
Wat soms voorkomt bij olijfbomen is bladvraat. U herkent dit doordat er allemaal happen zijn genomen uit de bladeren van de olijf. Deze vraat wordt meestal veroorzaakt door kevers, waarvan de meest bekende: de Taxuskever.
Dit is een hele lastige plaag. De schade die deze kever aanricht is niet heel groot, de boom zal blijven leven, maar het zorgt wel voor lelijke blaadjes. Of er een effectief middel is, is een debatonderwerp. Het bedrijf Compo heeft wel iets waarvan men beweert dat het werkt: Compo Karate. Wij hebben het niet geprobeerd, maar u kunt een poging wagen.
Grootmoeders middeltje
Voor het bestrijden van allerlei insectenplagen, behalve de Taxuskever en mogelijk nog enkele andere, raden wij aan om zelf een middeltje te maken. Dit middeltje gebruiken wij zelf ook, en het werkt goed tegen bijv. Spint en Wolluis:
Neem 300ml water, voeg daar aan toe 1 a 2 dopjes Spiritus, en een eetlepel groene zeep. Meng dit goed doorelkaar.
Welke soort en maat Olijfboom is geschikt voor u?
Olijfbomen kunnen gekocht worden in allerlei verschillende soorten en maten. Van dunne lange stammetjes tot majestueuze dikke kronkelige stammen, het is allemaal mogelijk bij Teeninga Palmen, de leverancier van alle soorten Olijfbomen.
In dit hoofdstuk leggen wij uit welke soorten en maten er allemaal zijn zodat u een goede keus kunt maken naar uw wensen.
Miniboompjes in decopotjes
Dit zijn leuke decoratieve olijfjes die bijv. in de vensterbank geplaatst kunnen worden, of op een schoorsteenmantel. Olijfbomen groeien langzaam, dus er hoeft niet verwacht te worden dat dit boompje gauw een grote olijfboom wordt. Wij raden aan om een olijfboom niet op de groei te kopen tenzij u bereid bent lang te wachten.
Jonge ranke boompjes
Deze zijn tot zo'n 60cm lang en hebben een dunne stam. Deze kunnen goed binnen geplaatst worden in een mooie design pot. Daarmee kunnen ze een mooie sfeer toevoegen aan een kamer. Ook in de tuin kunnen ze de tuin een beetje Mediterraans aankleden.
Slanke boompjes van anderhalve meter
Deze ranke bomen zijn inmiddels minimaal anderhalve meter hoog, maar ze hebben een dunne gladde stam. Dit past bij bepaalde tuin/huis ontwerpen, en kan voor een mooie toepasselijke aankleding zorgen.
Wat oudere boompjes met dikkere stamvorming
Deze boompjes van bijna 2 meter hoog hebben er inmiddels al wat jaren op zitten. Ze hebben een relatief dikke stam ontwikkeld, wat getuigt van hun leeftijd. Dit zijn stevige sterke olijfbomen, en zijn een populaire keus vanwege hun volheid. Ze hebben een mooi gevulde bladerkruin bovenop een dikke (gladde) stam. Deze worden meestal in de tuin geplaatst, en geeft een echte Mediterraanse sfeer.
Hogere stammen
Deze bomen zijn tot wel 2,5 meter hoog en hebben wat dikke stammen die al wat kronkelen en minder glad zijn. Dit betekent dat ze wat ouder zijn. De stammen beginnen nu echt wat karakter te laten zien.
De grotere maten - In 'bowl'
Dit zijn dikkere oudere olijfbomen met kronkelige stammen die hun leeftijd vertellen, ookal zijn ze niet hoger dan 2 meter. De wortels zijn gevormd binnen een 'bowl' wat ze geschikt maakt als potplant. Ze hoeven dus niet de volle grond in, of hun wortelen kan beperkt worden onder de grond. Deze olijfbomen vinden wij echt mooi.
Sprookjesbomen
Deze bomen zijn veelal honderden jaren oud. Ze zijn 2 meter hoog of hoger, en hebben dikke kronkelige stammen. Ze lijken rechtstreeks uit een sprookjesboek te komen. Dit zijn zeer decoratieve exemplaren die elke tuin zeer bijzonder zullen verrijken. Ook zijn dit soort bomen zeer geschikt voor thema gelegenheden of bijv. pretparken, waar sprookjes verteld worden.
Grote Pon Pon bomen
Deze bomen zijn bijzonder gevormsnoeid. Per grote tak is er een aparte bladerkruin. Dit geeft een heel mooi bijzonder effect. Dit kost echter wel wat.
Het zware geschut
Sommigen onder ons kunnen het financieel veroorloven deze boom aan te schaffen. Dit is een boom van mogelijk duizend jaar oud of ouder. Ze zijn heel erg dik met een hele mooie karaktervolle stam en bladerkruin.
Advies voor de aankoop van een olijfboom en tips
Bent u op zoek naar een olijfboom of staat u op het punt één te kopen? Lees dan eerst nog even snel deze tips en adviezen door zodat u zeker weet dat u een goede aankoop doet!
Controleer de bladeren op ziekte of sterfte
De gezondheid van een plant is het allerbeste te zien aan de staat van de bladeren. Zijn er veel bladeren geel? Dan heeft de plant waarschijnlijk niet voldoende licht gehad of te weinig/veel water. De boom kan hierdoor zwakker zijn. Bij de aanschaf wenst u een sterke boom, dus kies er 1 die weinig slechte bladeren heeft.
Kijk ook naar de aanwezigheid van Spint of Wolluis. U kunt deze herkennen aan witte bolletjes of een witte fijne spinnenrag-achtige substantie aan de onderkant van de bladeren.
Heeft de boom jarenlang een goede bodem gehad? En bijvoeding?
Als het lijkt dat de boom al lang in zijn pot heeft gezeten en compleet doorworteld is, kunt u aan de grond herkennen of het kwaliteitsgrond is of voedingsarme grond. Bijv. lichtkleurige zandige grond heeft praktisch geen voedingsstof, maar groffe korrelige donkerbruine grond duidt kwaliteit aan. Vraag er eventueel naar wat voor grond er is gebruikt en hoe de boom is bijgevoed door de tijd heen.
Wanneer een boom een lange tijd geen goede voeding heeft gehad kan hij zwakker zijn dan gemiddeld en minder resistent tegen ziektes en plagen, en algeheel minder mooi blad krijgen en minder olijven. U wenst een goed behandelde boom te kopen.
Waar komt de olijfboom vandaan?
Check bij de aankoop uit welk land de olijfboom komt. Olijfbomen uit Spanje zijn vaak afkomstig uit de Spaanse Pyreneëen, waar ongeveer hetzelfde klimaat is als hier, waardoor het een goede keus is. Olijfbomen uit bijvoorbeeld Kroatië, het Midden-Oosten of Griekenland hebben meer moeite met ons Nederlandse klimaat. Komt de olijfboom uit Italië, let dan op: mogelijk is die besmet met de olijfdodende Xylella fastidiosa-bacterie.
Koop ook niet de olijf van Jan en Alleman, maar voor de zekerheid, koopt er een bij een ervaren olijfbomenimporteur zoals Teeninga Palmen. Wij halen deze bomen uit Spanje en geven u graag kundig advies, iets wat een bouwmarks of gewoon tuincentrum niet biedt.
Oorsprong van de olijfboom
Is de olijfboom zijn hele leven lang opgegroeid in een kas? Dan heeft het minder weerstand tegen de winterse kou. Wij raden aan om een olijfboom te kopen die buiten is opgekweekt, omdat die zeker de winter zal overleven.
De olijfboom verpotten
Na aankoop als u wilt dat de olijfboom beter water vasthoudt en ook beter gaat groeien, dient u de boom te verpotten. Meestal wordt een olijfboom doorgeworteld verkocht vanuit een tuincentrum. Dit gebeurt omdat het makkelijker is voor de handelaren om ze te transporteren met een zo klein mogelijke kluit. Anders kost het meer moeite en ruimte.
Wanneer u kiest een olijfboom te verpotten raden wij aan om een pot te nemen die qua diameter ongeveer 2x de breedte heeft van de kluit. Dan geeft u de plant een goede ruimte voor de toekomst. Groter mag ook, maar dat kan buiten proportie lijken. Gebruik kwaliteitsgrond (Mediterrane voedingsgrond) om de kluit heen, voor goede doorworteling en de juiste voedingsbasis.
Verpot een plant het liefst in het begin van de lente, dan kunnen de wortels het beste herstellen omdat het niet zo koud meer is, en dat ze goed voorbereid zijn op het groeiseizoen: de Zomer. Als u bijv. in de herfst kiest te verpotten, wil het ook wel, maar dan zijn ze in de winter gevoeliger en minder goed beschermd tegen de kou. Verpot u in de Zomer, dan is de plant bezig met wortelen en minder met groeien, terwijl dat juist de groeiperiode is.
Ook raden wij om onder de kluit een laag hydrokorrels uit te gieten zodat er beter water vastgehouden wordt. Dan wordt het watergeven wat makkelijker en stabieler voor de olijf.
Verpot een olijfboom eens in de 2 à 3 jaar. Vaker is onnodig, de olijfboom is een langzame groeier.
Hoe de olijfboom te vermeerderen
De Olijfboom kunt u op twee verschillende manieren vermeerderen. U kunt de olijfboom stekken. Hierbij neemt u een scheut van zo'n 25 cm. Het beste is een oudere scheut met een jonge scheut eraan. daarna plaatst u deze stek erg diep in de grond, alleen de bovenste bladknop mag boven de potgrond uitkomen. Plaats de stek een paar weken op een warme en lichte plaats waarbij hij goed vochtig wordt gehouden. De eerste wortels zullen worden gevormd. Na de wortelvorming kan de stek worden opgepot of geplant.
De andere methode is door de olijfboom af te buigen. Hierbij buigt u een tak van de moederplant richting de grond en zorgt u dat deze in de grond blijft. Dit kunt u bereiken d.m.v. een steen vast te maken met een touwtje. Hierbij is het van belang dat de ondergrond los is zodat de tak snel en gemakkelijk kan wortelen.
Indien er genoeg zonlicht en water is gedurende enkele weken, kan na een week of 3 de tak worden losgeknipt van de moederplant en zal de plant zelfstandig groeien.
Opkweken vanuit Zaad (pit) is natuurlijk ook een mogelijkheid. Hierbij dient de pit eerst te worden doorgekweekt in water waarbij hij waterwortels ontwikkelt. Hierna kan deze in de grond worden gestopt om verder te wortelen en de eerste blaadjes te laten groeien.